پینیت (painite) یکی از نادرترین سنگهای قیمتی موجود در زمین بشمار می آید.تشخیص سنگ آکوامارین اولین پینیت که به عنوان کانی جدید شناخته شد، نمونه ای بود که در اوایل دهه 1950 در برمه کشف شد. تا سال 2001، تنها سه بلور پینیت وجود داشت و قبل از اواسط سال 2005 تنها دو سنگ پینیت با تراش جواهری گزارش شده بود. از آن زمان، اکتشافات بیشتر نمونههای بیشتری از این گوهر قرمز تیره را تولید کردهاند، اما سنگهایی با قابلیت تراش بسیار نادر باقی مانده است.
تاریخچه کشف و نامگذاری
داستان پینیت با کشف تصادفی آن در اوایل دهه 1950 شروع می شود. گوهرشناس و کانی شناس بریتانیایی آرتور چارلز دیوی پین اولین بار در حین بررسی نمونه سنگهای قیمتی میانمار (برمه) با این کانی مواجه شد. در سال 1957، او یک کریستال قهوه ای رنگ دریافت کرد که در ابتدا به دلیل شباهت آن به اسپینل، آن را به عنوان اسپینل قهوه ای تشخیص داد.
با این حال، تجزیه و تحلیل بعدی نشان داد که این کانی معدنی با هر چیزی که قبلاً مستند شده بود، متفاوت بود. در سال 1958، آقای Pain نمونه هایی را به آزمایشگاه موزه بریتانیا فرستاد، جایی که ویکتور اف. اندرسون، کانی شناس و کریستالولوژیست، خواص منحصر به فرد آن را تایید کرد. اندرسون متوجه شد که این کانی یک گونه کاملاً جدید و متمایز است. به افتخار کمک های پین در کانی شناسی و نقش او در کشف آن، کانی جدید پینیت یا پینایت “Painite” نام گرفت.
میزان نادر بودن نمونه هایی با گوهری و منابع دسترسی به آن سبب شد اولین نمونه های پینیت منجر به طبقه بندی آن به عنوان یکی از نادرترین کانی های روی زمین شد. برای سالهای متمادی، تنها تعداد انگشت شماری از بلورهای شناخته شده وجود داشت که بر رمز و راز و مطلوبیت آن افزوده بود. کمیاب بودن و منحصربهفرد بودن پینیت، آن را برای کلکسیونرها و علاقهمندان به گوهر تبدیل به ثروت ارزشمندی کرده است.
در سال 1979، نمونههای دیگری از پینیت در میانمار کشف شد که درک توزیع منابع آن را گسترش داد. با این حال، حتی با این یافتههای جدید، پینیت بسیار نادر و عرضه آن محدود است.
مشخصات فیزیکی و شیمیایی
پینیت یک کانی معدنی بورات با ترکیب شیمیایی پیچیده ای از از کلسیم، زیرکونیوم، آلومینیوم، بورات، اکسیژن و کلر است که فرمول شیمیایی آن معمولاً به صورت CaZrAl9(BO3)3O15OH نشان داده می شود. وجود زیرکونیوم در ترکیب پینیت به خواص فیزیکی و نوری متمایز آن، از جمله سختی و پلئوکریسم آن کمک می کند. گروه های بورات در ساختار کانی مسئول آرایش شبکه بلوری منحصر به فرد آن هستند.
در اینجا به برخی از ویژگی های قابل توجه پینیت اشاره می کنیم:
رنگ: پینیت می تواند طیف وسیعی از رنگ ها از جمله قرمز تیره، قرمز-نارنجی مایل به قهوه ای را نشان دهد. این کانی حاوی عناصر کم مقدار کروم و وانادیم است که عامل رنگ نارنجی – قرمز تا قهوهای مایل به قرمز است، مشابه عامل رنگی که در توپاز می بینیم.
شفافیت: پینیت معمولاً شفاف تا مات است و به نور اجازه عبور از ساختار کریستالی آن را می دهد. این ویژگی سبب استفاده بالقوه آن در جواهرات می شود.
جلا: این سنگ دارای جلای شیشه ای تا ساب آدامانتین است. این درخشش جذابیت بصری و کیفیت گوهر آن را افزایش می دهد .
ساختار کریستالی: پینیت در سیستم کریستالی هگزاگونال متبلور می شود. کریستال های آن معمولاً منشوری و کشیده هستند، با وجه ها و لبه هایی کاملاً مشخص. این کریستال ها می توانند از نظر زیبایی شناسی یا کلکسیونی دلپذیر باشند و به صورت سنگ های قیمتی برش بخورند.
سختی: یکی از بارزترین خصوصیات فیزیکی پینیت سختی استثنایی آن است. سختی پینیت 8 در مقیاس Mohs است بدین معنی که در برابر خراشیدگی و سایش بسیار مقاوم است. این سختی به دوام و مناسب بودن آن برای استفاده در جواهرات کمک می کند.
رخ و شکستگی: پینیت رخ قاعده ای را نشان می دهد، به این معنی که می تواند در امتداد صفحات موازی با وجوه قاعده هگزاگونال خود بشکند. شکستگی آن معمولاً صدفی است که در هنگام شکستن سطوح صاف و منحنی ایجاد می کند.
وزن مخصوص: وزن مخصوص پینیت بسته به ترکیب شیمیایی و ساختار کریستالی آن متفاوت است. به طور کلی در مقایسه با اکثر گوهرهای دیگر، چگالی بالاتری دارد که یکی دیگر از عوامل موثر در دوام و ارزش آن است.
چندرنگ نمایی (پلئوکروییسم) : پینیت به دلیل پلئوکروییسم قوی خود شناخته شده است، به این معنی که وقتی از زوایای مختلف به آن نگاه کنید می تواند رنگ های مختلفی را به نمایش بگذارد. این رنگها شامل قرمز موازی با [0001]، نارنجی مایل به قهوه ای کم رنگ یا قرمز مایل به نارنجی کم رنگ در زاویه قائم به [0001] است. این ویژگی اپتیکی به ظاهر گوهر عمق و پیچیدگی می بخشد.
فلورسانس: در برخی موارد، پینیت می تواند تحت نور ماوراء بنفش (UV) فلورسانس را نشان دهد. این فلورسانس می تواند از ضعیف تا متوسط متغیر باشد و می تواند قرمز ضعیف در طول موج بلند، قرمز مایل به سبز یا قرمز قوی در طول موج کوتاه باشد.